Innowacja źródłem wartości współczesnych firm

„Nie możemy rozwiązywać problemów, używając takiego samego schematu myślowego, jakim posługiwaliśmy się w trakcie ich pojawienia się”. Albert Einstein.

Wprowadzenie

Innowacja jest słowem, które zrobiło zawrotną karierę w j. polskim wyprzedzając nawet słowo sex niezmiennie dominujące w wyszukiwarkach i rejestrach najczęściej poszukiwanych pojęć od zarania internetu. Wokół słowa innowacja narosło wiele mitów i nieporozumień, co wynika z faktu, że wiele osób mówiących o tym pojęciu nigdy nie przeczytało żadnego opracowania naukowego, czy fachowego artykułu, gdyż wartościowe opracowania są dostępne rzadko i raczej jedynie w naukowych pismach zagranicznych. Termin innowacyjność jest często stosowany jako zabieg marketingowy obliczony na osiągnięcie spektakularnego celu lub zyskanie na czasie, często powiązany z zapewnieniem sobie świętego spokoju hołdując zasadzie, że skoro się tyle mówi, to ktoś to zrobi.

W praktyce termin innowacja używany jest dowolnie, bez związku z jego zasadniczą treścią znaczeniową, raczej dla poparcia jakichkolwiek działań, często pozorowanych, które uwiarygodnia się tworząc dobre skojarzenia powiązane niekiedy z każdą czynnością o charakterze rutynowym.

Wobec takiej kakofonii pojęć i znaczeń rodzi się potrzeba wyjaśnienia w sposób przystępny, zwięzły i logiczny, czym jest innowacja, z czego wynika, jakie obiektywne zjawiska leżą u jej podstaw oraz – czy poruszane treści odnoszą się także do polskich o wysokim poziomie zaawansowania technologicznego i z jakim skutkiem?

Innowacja w Dolinie Krzemowej rozumiana jest jako przeniesienie pomysłu na rynekw celu skapitalizowanie jego wartości. Innowacja w organizacjach odnoszących na tym polu największe sukcesy wchodzi do kultury firmy jako centralny element strategii narzucony przez liderów. Takie organizacje preferują i przyciągają jednostki prezentujące taką postawę życiową. Tworzy się klimat pozwalający na rozwój kultury organizacyjnej preferującej kreatywne, koncepcyjne myślenie nad procedurami, kultury dającej pierwszeństwo ludziom z dorobkiem odkrywczym i z pomysłami, którzy są lub mają potencjał by stać się najlepszymi z najlepszych.

Barierą hamującą dziś rozwój innowacji nie jest brak pieniędzy, ale ludzi mających wartościowe pomysły, dobre koncepcje, odpowiednie kontakty, możliwości zdobycia wiedzy i użycia jej zgodnie z założonym celem.

Innowacja źródłem wartości firmy przez pryzmat wartości produktu

Innowacji nie można zadekretować ani zaplanować. Nie można nakazać jej posłusznym i niekiedy bezwolnym wykonawcom poleceń ani metodami administracyjnymi ani hojnymi stymulacjami finansowymi. Innowacja wyrasta z podglebia kultury organizacyjnej firmy nastawionej na uwalnianie ludzkiej twórczości zgodnie z tezą, że jedynie człowiek wolny od ograniczeń i ukierunkowany na prawdę wyzwala najbardziej twórczego ducha.

Aby zrozumieć, skąd bierze się presja na nowoczesne rozwiązania wystarczy przyjrzeć się strukturze wartości produktu. Od niemal 200-300 lat kształtowała się ona w przybliżeniu podobnie ulegając niewielkim wahaniom zależnie od branży.

• Wartość surowca wynosiła ok. 50%
• Wartość pracy ludzkiej ok. 40%
• Wartość intelektualna ok. 10%

Przy takiej strukturze największą wartość miały materialne składniki majątkowe i wartości „twarde”, grunt, budynki, najważniejszym działem przedsiębiorstwa była księgowość i produkcja.

Współcześnie od lat 90-tych XX w. zauważalna jest stała z czasem przyśpieszająca tendencja, ..”przesunięcia wartości produktu z wartości fizycznej na wartość intelektualną… „, której treść dostrzegł i sformułował Allan Greespan, Szef FED w dniu 27 lutego 2004 podczas wykładu na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii.

Współczesną strukturę wartości produktu obrazuje prawa strona wykresu z malejącym udziałem wartości surowca oraz pracy ludzkiej przy geometrycznie rosnącym obszarze wartości intelektualnej.

Obecnie tendencje idą w tym kierunku, który można zaobserwować np. w koncernie INTEL, gdzie

2-3% stanowi wartość materiału i pracy ludzkiej. Natomiast 98% stanowią wartość intelektualna, patenty i wiedza. Z tego wyliczenia jasno wynika, że im produkt bardziej nowoczesny, tym wyższa jest w nim wartość dodana generowana przez komponent wiedzy i technologii. Nie ulega wątpliwości, że presja ta stanowi zasadniczą część ogólnoświatowego naporu na technologie, aby z ich pomocą zbudować swoją przewagę technologiczną w stosunku do konkurencji. Analiza tych zjawisk uprawnia nas aby postawić tezę, że niemal wszystkie dziedziny i technologie nie będą wolne od skutków tych procesów, a także to, że nawet najbardziej izolowane przedsiębiorstwa prędzej czy później w sposób mniej lub bardziej bolesny taka rzeczywistość dosięgnie. Za prawdziwością tych słów przemawia fakt zajmowania czołowych miejsc w światowych rankingach wartości firmy przez marki globalne należące do przedsiębiorstw nie posiadających niemal żadnego majątku trwałego. Zamiast niego obecność dominującego komponentu wiedzy sprawia, że wartość firmy wycenia się na setki miliardów USD/Euro.

Taka sytuacja tworzy bardzo określone implikacje dla priorytetów struktury wewnętrznej wielu polskich firm uchodzących za innowacyjne. Ich dalszy rozwój hamowany jest przez rzeczywistość (strukturę składników majątkowych), która musi zostać zmieniona uwzględniając fakt rosnącego znaczenia wartości wiedzy, technologii wyrażonych w patentach i innych nośnikach własności intelektualnej. Światowa praktyka wskazuje, że nie tylko wielki konkurent, lecz także mała firma dysponująca dobrą wiedzą inicjującą technologiczny przełom rynkowy potrafi skutecznie zagrozić firmie o ugruntowanej pozycji na rynku, gdy tylko oferowana cena jest odpowiednio niska, a produkt zapewnia znacznie wyższą w stosunku do konkurencji wartość użytkową w postaci funkcji produktu. Tworzenie silnych powiązań kooperacyjnych a także obecność na rynku polskim „przed bramą polskich przedsiębiorstw innowacyjnych” światowej konkurencji powoduje, że procesy, które przez lata kształtowały obecne struktury polskich firm z roku na rok stają się niestabilne i nietrwałe.

Mechanizm krytycznych zmian technologii

Przez stulecia krytyczne zmiany technologii następowały rzadko i niosły ze sobą ogromne przemiany społeczne i cywilizacyjne we wszystkich dziedzinach życia. Powodowały one zmianę sposobu życia i obyczajów, jak np. epoka żelaza, epoka pary, epoka elektryczności i atomu.

Wraz z przyrostem wiedzy w tempie nieznanym w całej historii rodzaju ludzkiego przy postępującej globalizacji, w poszukiwaniu sposobu na zwiększenie swej przewagi technologicznej w produkcie lub systemie wzrasta szybkość, z jaką następują zasadnicze zmiany technologii. W dziedzinach przemysłu postrzeganych jako tradycyjne, a takimi są: budownictwo, górnictwo, przemysł samochodowy, maszynowy lub meblarski zmiany technologii zachodzą wolniej aniżeli w tzw. przemyśle zaawansowanych technologii opartym na wiedzy. Zestawiając dane o składnikach i ich procentowym udziale w wartości produktu z prędkością krytycznych zmian technologii uprawnioną i dobrze uzasadnioną staje się teza, że wyższa jakość wiedzy w wartości intelektualnej przekłada się w wyższy jej udział w wartości produktu, co powoduje większą presję na postęp technologiczny, który przyczynia się do głębszych i szerszych przełomów rynkowych prowadzących do znaczących zmian technologii. W takiej sytuacji słuszną wydaje się być konkluzja iż zasadnicze zmiany technologii zachodzą tym częściej im bardziej zaawansowana technologicznie jest dana dziedzina przemysłu i im wyższy poziom światowej wiedzy zdołała zgromadzić firma rozwijająca daną technologię (Intel, Fairchild – półprzewodniki, Samsung, Tesla).

Przyjmując optymistyczne założenie, że w firmie wytwarzane są produkty w technologii klasycznej, która nie będzie podlegać tak znaczącym zmianom, nie można pominąć dynamizującego zjawiska wtórnego oddziaływania najbardziej zaawansowanych technologii na przemysł. Takie pośrednie oddziaływanie wymusza postęp nawet przy produkcji betonu i bez wątpienia choćby dzięki globalizacji oddziałuje na na każdą dziedzinę przemysłu. Zjawiska te i stwierdzone tendencje powodują istotne implikacje dla liczących się polskich firm, które muszą odpowiedzieć sobie na pytanie, czy widzą siebie jako np. fabryki wykonujące produkcję na technologiach sprzed 20 lat, czy jako firmy innowacyjne? Jeśli tendencje zachowawcze biorą górę, przez co pracownicy i managerowie wolą postrzegać się jako fabrykę, zgodnie z trendem odejścia w stronę wartości niematerialnej, gdzie wówczas takie przedsiębiorstwo się pozycjonuje? W drugim przypadku, czy firma rzeczywiście jest przygotowana na szybkie zmiany? Jeśli tak twierdzi – warto zadać sobie pytanie, kiedy po raz ostatni opracowany został przez nią jakiś patent? Jakie jest jego znaczenie dla całej branży, w której występuje? Jakie technologie wyróżniają taką firmę od pozostałych i na ile pozwalają jej na nawiązanie równorzędnej rywalizacji ze światową konkurencją?

Bez większego znaczenia są w takim przypadku nawet udane rozwiązania konstrukcyjne niektórych produktów opartych na obcych licencjach, czy patentach. W przypadku zmian spowodowanych innowacją, krytyczne jest posiadanie kadry zmotywowanej i zdeterminowanej. Jeśli jakiś pracownik lub dział firmy nie jest zaangażowany po stronie rozwiązań, oznacza to, że jest częścią problemu a tu metodyka zarządcza zaleca korektę struktury do strategii.

Częstym powodem nieporozumień, jest brak rozeznania, jakie są rodzaje innowacji i jakie jest ich znaczenie?

Typy innowacji

1. Technologie przełomowe Szczególnie trudne i wymagają odpowiedniego środowiska i otoczenia biznesu, które gotowe jest podjąć rozmowę mimo iż odpowiedzi na pytania ” czy to już gdzieś działa, czy ktoś na świecie to stosuje” są negatywne. Dopiero od kilku miesięcy zaznacza się w Polsce zainteresowanie tym typem technologii. Technologie przełomowe charakteryzują się doskonałymi parametrami produktu, który oferuje sposób zastosowania zupełnie nowych funkcji zapewniając bardzo wysokie korzyści. Oferuje prostszy, tańszy i łatwiejszy w wykonaniu sposób użycia oraz obsługi, który może zmienić zachowanie użytkowników. Tylko technologie przełomowe posiadają pełen zestaw korzystnych cech, które sprawiają, że te technologie przynoszą około 75% wszystkich dochodów z wdrażania nowych technologii. Ponieważ tych technologii rocznie wdraża się od 12% do 14% to można wyliczyć, jakie one mają przełożenie w stosunku do pozostałych technologii, które przynoszą 25%. Wynikiem jest uzyskanie dwudziestokrotnego potencjalnego zysku finansowego w wypadku systemowo wybranych rozwiązań technologii przełomowych spełniających wybraną funkcję technologii. Tak jak uznane firmy z łatwością potrafią obronić swą pozycję w dziedzinie innowacji inkrementalnych, trudno jest im się bronić w obszarze innowacji przełomowych. Dzieje się tak dlatego, że innowacje przełomowe mogą być rozwijane jedynie przez małe i średnie firmy/ start -up`y i powstają w dolnym segmencie obsługiwanego przez dużą firmę rynku oraz w nowej niszy, czyli tam, gdzie duża i zasobna firma klientów zlekceważyła, lub ich nie dostrzegła. Uznane firmy koncentrują swoją uwagę na potrzebach klientów i to jest mechanizm, który sprawia, że zarządy tych firm, wspierane wewnętrznymi procedurami faworyzują innowacje inkrementalne, na które jest zapotrzebowanie na znanych rynkach i wśród dobrze rozpoznanych grup klientów. Wykorzystują to firmy mniejsze lub mniej zasobne, które dostarczą tańszy i lepiej odpowiadający na ukryte potrzeby rynku produkt. To szansa dla polskich firm i równocześnie przestroga, że nic nie jest dane raz na zawsze.

2. Technologie wspomagające KET`s kee anabling technologie, należą do nich technologie nano, satelitarne oraz informatyczno-telekomunikacyjne z racji ich właściwości – rozumiane jako płaskie lub przestrzenne o szerokiej podstawie. Charakteryzują się doskonałymi predyspozycjami i zdolnością wspierania i rozszerzenia istniejących funkcji technologii przez znaczną poprawę parametrów produktów technologii oraz szerokie zastosowania w różnorodnych segmentach rynku. Szczególnie wartościowe są te technologie, które wspomagają technologie przełomowe widziane w przekroju jako technologie o bardzo wąskiej podstawie ale wysokie, można je porównać z wieżowcami w mieście.

3. Technologie inkrementalne są konwencjonalnym działaniem ulepszania istniejących produktów technologii poprzez niewielką poprawę parametrów/wyglądu produktów technologii. Typowym przykładem są usprawnienia samochodów, takie jak zmiana kształtu, wyglądu lub źródła światła lamp samochodowych. Innowacja stopniowa to najczęściej występujący rodzaj innowacji ze względu na strukturę przemysłu – nadmiernie popularny w Polsce. Ten typ innowacji stosowany jest z reguły przez duże firmy, o ugruntowanej pozycji na rynku, które wobec swoich inwestorów, ze względu na PR, własny wizerunek udoskonalają produkty, czy technologie, aby móc podtrzymać opinię, że są nowoczesną firmą ukierunkowaną na innowacje. Są to głównie innowacje bezpieczne, na znanych rynkach ze znanymi produktami, wzbogaconymi przez usprawnienia w zakresie funkcji użytkowych lub ergonomicznych, zwanych obecnie nowocześnie design-thinking.

Przyczyny sukcesu innowacji inkrementalnych

Bez odpowiedniego środowiska, bez innowacyjnych naczyń połączonych, bez wymiany intelektualnej, bez ścisłych związków MŚP z nauką, bez większego zainteresowania firm innowacjami, bez systemów wsparcia dla wartościowych pomysłów i instytucjonalnego prowadzenia ich do komercjalizacji przez polskie firmy w Polsce, w ramach ca. 10 mld POiG nie powstały żadne liczące się firmy w Polsce i nie stworzyliśmy żadnej firmy na miarę korporacji z Doliny Krzemowej. Natomiast gros środków przeznaczonych w latach ubiegłych na innowacje w Polsce przeznaczone było na finasowanie rozwoju technologii i produktów w zakresie innowacji inkrementalnej.

Pozwolę sobie w tym miejscu na przytoczenie tezy, którą zaprezentowałem wysokiemu urzędnikowi administracji niemieckiej. Brzmi ona, że główną przyczyną takiego dowartościowania innowacji inkrementalnych w Polsce jest obecność naszego sąsiada, Republiki Federalnej Niemiec. Polska stała się w wielu sektorach ważnym dostawcą części i wyposażenia do niemieckiego przemysłu samochodowego, maszynowego, medycznego etc. Nie mając sami finalnych firm globalnych posiadających struktury sprzedażowe na najważniejszych rynkach, czy kontynentach staliśmy się częścią niemieckiego sytemu kanałów zaopatrzenia oraz wytwarzania części zamiennych, czy podzespołów. W związku z narastającą walką o dominację technologiczną, co ok. 20 lat w wyniku narastania presji innowacyjnej np. w przemyśle samochodowym następują zmiany w wyniku przyrostu masy krytycznej technologii inkrementalnych, które sprawiają, że nowe samochody poprzez fakt, iż są stopniowo, acz ustawicznie udoskonalane powoduje, że poza kształtem i zasadniczymi elementami silnika niewiele mają wspólnego z ich starszymi modelami. Gdyby jednak polska firma rozważała strategię osiągania przewagi technologicznej „bezpiecznym” sposobem poprzez innowację, należy poddać pod rozwagę statystyki, iż jedynie 6% firm tą metodą na światowych rynkach odniosło sukcesy w walce z silniejszą konkurencją.

Architektura innowacji – Podsumowanie

Innowacyjność nie jest modą, nie jest chwilową postawą, ale stylem życia. Zasadniczym jego elementem jest zbieranie wiedzy i łączenia różnych zbiorów wiedzy z różnych odległych dyscyplin nauki i informacji o potrzebach różnych często odległych dziedzin gospodarki. Jeśli horyzont mentalny i walor ekonomiczny nowego pomysłu są pojęte zbyt ciasno, innowacja staje się wynalazkiem.

Najważniejszym zadaniem zespołu kierującego procesem innowacji jest przekonanie innych do wspierania/ przyswajania wyników tego procesu.

Architekturą innowacji jest wiedza o elementach niezbędnych do wytworzenia masy krytycznej pozwalająca na dodawanie im funkcji użytkowych w połączeniu z wiedzą o tym, kto personalnie zdolny jest złożyć posiadane elementy w całość, aby powstał system lub produkt.

Oparty na wiedzy proces wytwarzania innowacyjności jest dynamiczny i zmienny. Zmienność występuje na poziomie składowych. Ludzie mający wiedzę i kwalifikacje na poziomie zmiennych składowych niezbędnych do uruchomienia procesu innowacyjności zazwyczaj rozpoczynają interdyscyplinarny dialog. W wyniku rozpowszechnienia się takiego podejścia zauważa się skokowy wzrost światowych firm przemysłowych, kładących nacisk na zintegrowane rozwiązania w oparciu o systemy składające się z kilku elementów. Pełnią one funkcję integratora technologii nadającego nowopowstałym produktom swoją markę. Niezbędna ilość wiedzy potrzebna do wytworzenia złożonego technologicznie produktu, to „masa krytyczna” danego produktu. Proces generowania innowacyjności postrzegany jest błędnie jako proces linearny biorący początek od impulsu po stronie technologii. W procesie tym mamy do czynienia z nieprzewidywalnością, dynamiką dającą się opisać za pomocą takich zjawisk, jak; eksploracją wiedzy, dostosowaniem, optymalizowaniem różnych dziedzin wiedzy która po ukierunkowaniu na zmiany w przemyśle poddaje się asymilacji i zastosowaniu w nowych produktach i procesach.

Odpowiednie ukierunkowanie tych procesów powoduje powstanie nowych technologii pozwalających na sumowanie funkcji i wytwarzanie nowych produktów. Inne technologie KET`s pozwalają na połączenie tych produktów z otoczeniem technologicznym i/ lub społecznym. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem wdrażania innowacji w Polsce jest indywidualne wejście MŚP na rynek. Jednak kraje najbardziej rozwinięte odnoszą największe sukcesy poprzez sumowanie dynamiki procesów stosując zarządzenie innowacjami przez cele.

Jak mawiał Albert Einstein, nie jest rzeczą mądrą spodziewać się odmiennych rezultatów stosując te same metody, może czas by zmienić podejście? Zamiast archipelagu oddzielnych bajorek, stawów i jezior zasiedlonych przez dominujące w ekosystemie endemiczne jednostki, może czas by zbudować piękne rozległe dorzecze w którym woda=energia pracy i pieniędzy płynie w jednym kierunku zasilając coraz większe strumienie, potoki i rzeki osiągając w końcu wielki cel, ocean sukcesu.

Mariusz Sawiński

Artykuł powstał w oparciu o opracowania prof. Andrzeja Pawlaka USA i prof. Clayton M. Christensena USA.

Źródło: https://www.wprost.pl/nauka/10159781/innowacja-zrodlem-wartosci-wspolczesnych-firm.html