„Strzał ratunkowy” w Polsce

„Strzał ratunkowy” w Polsce

W obecnych czasach terroryzm międzynarodowy stanowi poważne  zagrożenie dla bezpieczeństwa wszystkich państw.  Jest zjawiskiem występującym pod wieloma postaciami, we wszystkich częściach świata i skupiający się wokół różnych skrajnych  ideologii.  Jego skutki mogą dotknąć państwo jak i każdą osobę fizyczną. Źródłem rozwoju terroryzmu są podziały narodowościowe, religijne, społeczne i rasowe.  Członkowie organizacji terrorystycznych w swoich działaniach używają  terroru, przemocy, zastraszania, porywają zakładników, uprowadzają samoloty by w ten sposób osiągnąć cele polityczne lub ekonomiczne. 

Każdy atak terrorystyczny wymierzony jest w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa (atakowanie podstawowych instytucji państwowych) powodując, osłabienie demokracji danego kraju. W sytuacji powyższego zagrożenia, każde państwo powinno zagwarantować bezpieczeństwo swoim obywatelom.
Pojęcie terroryzmu nie może być rozważane w kategoriach moralno-etycznych, ponieważ  jest to okrutna przemoc, która bardzo często odbiera życie niewinnym ludziom, dlatego też powinno się z nim bezwzględnie walczyć.
Walka z organizacjami terrorystycznymi toczy się na podstawie szeregu regulacji prawnych, do których należą m.in. konwencje i protokoły ONZ (przeciwdziałanie i zwalczanie terroryzmu). Dokumenty ONZ służą rozwiązaniom prawnym, na poziomie regionalnym (m.in. strategie UE, zobowiązania OBWE, konwencje Rady Europy, Organizacja Państw Amerykańskich).
Polska jako członek międzynarodowej koalicji antyterrorystycznej i wspierająca politykę antyterrorystyczną Georga W. Buscha (objęcie Środkowo-Południowej Strefy Stabilizacyjnej w Iraku („Iraq Freedom”)) w coraz większym stopniu narażona jest na ataki terrorystyczne (m.in. porwania zakładników, uprowadzania samolotów) oraz bezwzględne zachowania napastników.
W związku z powyższym, powinno nastąpić  szybkie zwiększenia bezpieczeństwa państwa poprzez prawne uregulowanie dodatkowego instrumentu tzw. „strzału ratunkowego” polegające na oddaniu strzału przez snajpera (strzelca wyborowego) w kierunku wroga (terrorysty, napastnika) w taki sposób by uratować życie i zdrowie ofiary. W wielu przypadkach jest to strzał powodujący śmierć napastnika.  Do dnia dzisiejszego prawo polskie  nie reguluje kwestii użycia tzw. „strzału ratunkowego” przez służby policyjne, na podstawie których działają także snajperzy. 
Sytuacja taka jest przewidziana w ustawodawstwie wielu państw demokratycznych np. w niektórych niemieckich landach czy w Wielkiej Brytanii. Według policjanta z Komendy Głównej Policji (znającego prawo niemieckie) oddanie tzw. „strzału ratunkowego”  z dużym prawdopodobieństwem może spowodować śmierć lub poważne zranienie przestępcy, ale ma ochronić życie ofiary. "Strzał ratunkowy" funkcjonuje w Bawarii, Brandenburgii, Saksonii, Badenii-Wirtembergii, Turyngii. "Decyzję podejmuje oficer prowadzący akcję albo sam strzelec wyborowy, jeśli oceni, że jest taka konieczność" (źródło dziennik.pl)
Powyższe rozwiązanie  „strzał ratunkowy” = śmierć napastnika rozpatrywane jest także na kanwie prawa międzynarodowego regulującego kwestie ochrony praw człowieka. Jest ono dopuszczalne zgodnie z art. 2 ust. 3 Europejskiej Konwencji o ochronie Praw Człowieka  i Podstawowych Wolności (w roz. I Prawa i Wolności), który mówi:
Art. 2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły:

a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;

b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem

c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.

Europejska Konwencja Praw Człowieka , została ratyfikowana przez Polskę 19 stycznia 1993 roku i nieustannie wpływa na przestrzeganie praw człowieka w naszym kraju i winna mieć odzwierciedlenie prawne właśnie w instytucji „Strzału Ratunkowego”.
Sytuację tą regulują także przepisy ONZ  w ramach Podstawowych zasad użycia siły i broni palnej przez funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa i porządku publicznego, zgodnie z rezolucją Zgromadzenie Ogólnego A/RES/45/121 z 1990 r. 
Według dyrektora generalnego ds. prawnych Rady Europy – Guy de Vel „efektywne działania przeciwko terroryzmowi i ochrona praw człowieka nie wykluczają się wzajemnie. Przeciwnie, prawa człowieka, demokracja i sprawiedliwość społeczna stanowią najlepszą broń  w zwalczaniu wszelkich form przemocy, zaś demokracja i rządy prawa udowodnią, iż są najbardziej efektywnym narzędziem zwalczania terroryzmu”.  Zgodnie z tą wypowiedzią, prawa człowieka nie mogą  być wykorzystywane jako pretekst do propagowania terroryzmu czy innego przestępstwa, gdyż przekształcą się w swoje własne zaprzeczenie.
Obecne przepisy prawa w RP nie definiują i nie dopuszczają możliwości  oddanie przez snajpera (strzelca wyborowego) strzału ratunkowego, nawet jeśli następuje bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia ofiary.
Podstawy prawne użycia broni palnej przez policjantów zostały uregulowane w art. 17 ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r. oraz na podstawie rozporządzenia Rada Ministrów (szczegółowe  warunki i sposób postępowania przy użyciu broni palnej, a także zasady użycia broni palnej)-policjanci przed użyciem broni palnej są obowiązani:

 * po uprzednim okrzyku "POLICJA" wezwać osobę do zachowania się zgodnego z prawem, porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, zaniechania ucieczki, odstąpienia od bezprawnych działań lub użycia przemocy;

 * w razie niepodporządkowania się wezwaniom, mogą zagrozić użyciem broni palnej, wzywając: "STÓJ – BO STRZELAM" i w konsekwencji oddać strzał ostrzegawczy w bezpiecznym kierunku  wyrządzając przy tym jak najmniejszą szkodę napastnikowi.

Natomiast wprowadzenie instytucji „strzały ratunkowego”  wpłynęłoby na zwiększenie efektywności działań Policji w ratowaniu życia ludzkiego (jak i ochrony życia policjantów, snajperów)  i  zwiększeniu bezpieczeństwa prawnego Policji (wprowadzenie kontratypu).  
Poniżej przedstawiona historia powinna uświadomić urzędnikom MSWiA o konieczności szybkiego prawnego uregulowania  tzw. strzału ratunkowego.
Tragedia do jakiej doszło miała miejsce w Sieradzu, gdzie strażnik-psychopata zastrzelił trzech policjantów.  Ranni policjanci czekali 2 godzina na pomoc. Po wyczerpujących negocjacjach kiedy to napastnik poddał się, dwóch policjantów  już nie żyło a trzeci zmarł na stole operacyjnym.  Gdyby nie dwugodzinne negocjacje i prawo snajpera do użycia tzw. strzału ratunkowego, to z pewnością policjanci zostaliby uratowani i ocaliliby swoje życie.
Coraz częściej w mediach i prasie pojawiają się wypowiedzi policjantów, funkcjonariuszy służb specjalnych o konieczności prawnego rozszerzenia uprawnień strzelców wyborowych (snajperów).    Za zmianą przepisów używania broni przez policję jest Kuba Jałoszyński, były szef jednostki antyterrorystycznej KGP. "Obecnie użycie broni nie może zmierzać do pozbawienia życia drugiej osoby. To jakiś nonsens, ponieważ człowiek stworzył broń palną właśnie po to, aby zabijać, czy się to komuś podoba, czy nie. Jeżeli policjant lub inna uprawniona osoba używa broni, to jest to stan wyższej konieczności – i z tego wynika czasami potrzeba ratowania wyższego dobra, na przykład życia zakładnika kosztem życia bandyty. Polska ratyfikowała Europejską Kartę Praw Człowieka i Obywatela, która to dopuszcza taką możliwość" – mówi Jałoszyński (źródło-wywiad dziennik.pl).
Jeszcze dalej chciałby pójść gen. Sławomir Petelicki, założyciel jednostki GROM i jej pierwszy dowódca. Jego zdaniem do akcji antyterrorystycznych należałoby używać formacji specjalnych, np. GROM-u. W Wielkiej Brytanii po ataku na ambasadę irańską w Londynie w 1980 roku Margaret Thatcher wprowadziła przepis, który mówił, że w takich przypadkach do akcji wkracza brytyjska jednostka specjalna SAS. "Policja otacza budynek i mówi przez megafon: Macie 5 minut na wyjście z rękami do góry, inaczej wchodzi SAS. A SAS nie zatrzymuje, SAS eliminuje. I w 98 proc. przypadków bandyci się poddawali" – krótko tłumaczy Petelicki. (źródło-wywiad dziennik.pl)

Wnioski dot. wprowadzenia instytucji „strzału ratunkowego”:

1. Konieczność szybkiego wprowadzenia zmian prawnych na zasadzie kontratypu czyli okoliczności wyłączającej karną bezprawność czynu (czyn staję się prawnie dozwolony, ale tylko po zaistnieniu określonych przesłanek).

2. Zwiększenie efektywności działań Policji (służb specjalnych) w ratowaniu życia ludzkiego.

3. Zwiększenie bezpieczeństwa prawnego Policji.

4. Zwiększenie bezpieczeństwa służb policyjnych w przypadku zagrożenia ich życia i zdrowia podczas pełnionej służby (akcji).

5. Konieczność  sporządzenia ekspertyzy prawnej nt. zgodności projektu „strzał ratunkowy” z Konstytucją RP:

 * Art.5 Konstytucji RP, który mówi, że państwo zobowiązuje się do zapewnienia m.in. wolności i praw człowieka, obywatela oraz bezpieczeństwa narodowego. Prawo dzieli zachowania na prawne (dozwolone) i bezprawne. W zachowaniu bezprawnym (czyli zachowaniu napastnika) funkcjonuje zasada domniemania niewinności jednostki (art.42 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 6 ust.2  ratyfikowanej przez Polskę Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). W myśl powyższych przepisów (teoretycznie) napastnik jest niewinny aż do momentu wydania prawomocnego wyroku sądu,

 * Art. 38 Konstytucji RP – nakazuje ochronę życia ludzkiego – w tym przypadku, strzał ratunkowy jest działaniem skierowanym na ratowanie zagrożonego życia ofiary.

6. Można by stwierdzić, że obrona przed terroryzmem może naruszać prawa człowieka.
Warto jednak zastanowić się, czy gdyby nie zareagować  (w sytuacji zagrożenia, niebezpieczeństwa) naruszenie praw człowieka nie byłoby jeszcze bardziej dotkliwe.

7. MSWiA powinno skorzystać  z wiedzy i doświadczenia państw, które posiadają w użyciu tzw. „strzał ratunkowy” i wybrać  najlepszy wzór.

8. Polecenie użycia tzw. „strzału ratunkowego” winna wydać osoba kierująca operacją.

9. KGP skierowało do resortu spraw wewnętrznych projekt zmian w policyjnych przepisach, który utknął w urzędniczych biurkach.

10. Państwo polskie powinno prowadzić efektywną (przekonywującą) politykę informacyjno-edukacyjną w celu akceptacji  danej regulacji  przez społeczeństwo.